هیدروسفالی حالتی است که در آن مقدار زیادی مایع در مغز جمع می شود. در واقع این مایع به عنوان یک ضربه گیر و ناقل مواد مغذی عمل می کند. در هیدروسفالی این تعادل بر هم می خورد ، که می تواند منجر به فشار مضر بر بافت های مغز شود. در نوشتارحاضر با هیدروسفالی و نقش کاردرمانی در هیدروسفالی آشنا خواهید شد.
هیدروسفالی چیست؟
هیدروسفالی حالتی است که در آن مایع مغزی نخاعی اضافی در حفره ها یا بطن های حاوی مایع جمع می شود مایع مغزی نخاعی ، به یک مایع آلی شفاف که مغز و نخاع را احاطه کرده است ، اشاره دارد.
مایع مغزی نخاعی در بطن های مغز در گردش مداوم است و وظایف مهمی برعهده دارد:
- به عنوان جذب کننده شوک برای مغز و نخاع عمل می کند.
- به عنوان وسیله ای برای رساندن مواد مغذی به مغز و دفع مواد زائد از آن عمل می کند.
- برای تنظیم تغییرات فشار بین جمجمه و ستون فقرات جریان دارد.
وقتی مایع مغزی نخاعی اضافه در اطراف مغز جمع شود ، به بافت های مغزی فشار مضر وارد میکند. تجمع مایع مغزی نخاعی به دلیل افزایش تولید مایعات ، کاهش میزان جذب آن یا شرایطی است که جریان طبیعی آن را از طریق سیستم بطنی مسدود می کند.
هیدروسفالی می تواند در هر سنی رخ دهد ، اما بیشتر در نوزادان و بزرگسالان 60 سال به بالا دیده می شود.
دلایل هیدروسفالی
چرا هیدروسفالی ایجاد می شود؟ درباره علت و دلایل هیدروسفالی اطلاعات کمی در دسترس است. در برخی از موارد هیدروسفالی در بدو تولد وجود دارد ، در حالی که برخی دیگر در کودکی یا بزرگسالی ایجاد می شود.
آیا هیدروسفالی ژنتیکی است؟ هیدروسفالی می تواند از نظر ژنتیکی به ارث برسد ، ممکن است با اختلالات رشد مانند اسپاینا بیفیدا یا انسفالیت مغزی همراه باشد ، یا در نتیجه تومورهای مغزی ، آسیب های سر ، خونریزی یا بیماری هایی مانند مننژیت، تنگی مادرزادی مجرای مغزی، نارسی کودک رخ دهد.
انواع هیدروسفالی
هیدروسفالی درجات وانواع مختلف دارد. بر اساس وجود نقص ساختاری یا فشار ، هیدروسفالی را می توان به چند دسته تقسیم کرد:
- هیدروسفالی اکتسابی: نوعی هیدروسفالی است که در بدو تولد یا در بزرگسالی ایجاد می شود و به طور معمول در اثر آسیب یا بیماری ایجاد می شود.
- هیدروسفالی مادرزادی: این بیماری از بدو تولد وجود دارد و ممکن است در اثر حوادثی رخ دهد که در طی رشد جنین به آن وارد شده یا در نتیجه ناهنجاری های ژنتیکی اتفاق می افتد.
- هیدروسفالی ارتباطی: این نوع هیدروسفالی زمانی اتفاق می افتد که هیچ مانعی برای جریان مایع مغزی نخاعی در سیستم بطن وجود نداشته باشد. این شرایط یا به دلیل جذب ناکافی و یا به دلیل افزایش غیر طبیعی مقدار مایع مغزی نخاعی تولید شده بوجود می آید.
- هیدروسفالی غیر ارتباطی یا انسدادی : هنگامی رخ می دهد که جریان CSF در امتداد یکی دیگر از مجاری متصل به بطن ها مسدود شود ، باعث بزرگ شدن مسیرهای بالاتر و افزایش فشار داخل جمجمه شود.
- هیدروسفالی با فشار طبیعی: نوعی هیدروسفالی است که می تواند در هر سنی رخ دهد اما بیشتر در افراد مسن دیده می شود. مشخصه آن بطن های متسع با فشار طبیعی درون ستون فقرات است و فرد اغلب دچار اختلال در کنترل مثانه و عدم تعادل در راه رفتن می‌شود.
- هیدروسفالی اکسترنال یا هیدروسفالی خارجی: در این نوع هیدورسفالی مایعات مغزی به جای اینکه داخل بطن‌های مغز باشند ، در اطراف فضای داخلی جمجمه جمع می‌شوند.
علائم هیدروسفالی
علائم هیدروسفالی از فردی به فرد دیگر و در گروه های سنی مختلف بسیار متفاوت است. نوزادان و خردسالان بیشتر در معرض علائم ناشی از افزایش فشار داخل جمجمه مانند استفراغ قرار دارند و بزرگسالان ممکن است از دست دادن عملکرد خود مانند راه رفتن یا فکر کردن را تجربه کنند.
علائم هیدروسفالی نوزادان
- اندازه سر به طور غیرمعمول بزرگ است.
- دور سر به سرعت در حال افزایش است.
- نقاط نرم روی جمجمه برجسته هستند.
- رگهای برجسته پوست سر
- انحراف چشم
- استفراغ
- خواب آلودگی
- تحریک پذیری
- تشنج
علائم هیدروسفالی کودکان و نوجوانان
- تهوع و استفراغ
- تاری دید یا دوبینی
- عدم تعادل و ناهنجاری های راه رفتن
- کند یا از بین رفتن سیر رشد
- عدم توانایی در تمرکز
- تشنج
- اشتهای ضعیف
- بی اختیاری ادرار
علائم هیدروسفالی در بزرگسالان
- سردرد
- تهوع و استفراغ
- اختلال در راه رفتن
- از دست دادن تعادل یا هماهنگی
- بی حالی
- بی اختیاری مثانه
- اختلال بینایی
- اختلال در مهارت های شناختی
- از دست دادن حافظه
- زوال عقل خفیف
تشخیص هیدروسفالی
برای تشخیص هیدروسفالی از بررسی و ثبت شرح حال دقیق بیمار و انجام معاینه فیزیکی برای ارزیابی وضعیت انجاممی شود. برای تأیید تشخیص و ارزیابی گزینه های درمانی دیگر توصیه می‌شود:
- سی تی اسکن
- تصویربرداری تشدید مغناطیسی یا ام آر آی
- نمونه برداری مایع مغزی نخاعی
- کنترل فشار داخل جمجمه
این آزمایشات ممکن است اطلاعات مفیدی در مورد شدت بیماری و علت احتمالی آن را نشان دهد. ویزیت پزشک متخصص مغز و اعصاب به دلیل تخصص در تفسیر نتایج آزمایش و درمان بیماری بسیار مهم میباشد.
هیدروسفالی چگونه درمان می شود؟
پرسش اصلی خانواده ها این است که آیا هیدروسفالی قابل درمان است؟ هیدروسفالی را می توان به روش های مختلفی درمان کرد. بر اساس علت زمینه ای ، این بیماری ممکن است مستقیماً با از بین بردن علت انسداد عبور مایعمغزی نخاعی یا به طور غیر مستقیم با هدایت مایعات اضافی درمان شود.
هیدروسفالی معمولاً به طور غیر مستقیم با کاشت دستگاهی معروف به شنت shunt برای هدایت مایع مغزی نخاعی اضافی مغز درمان می شود. شنت یک لوله انعطاف پذیر است که همراه با کاتتر و دریچه در زیر پوست قرار می گیرد تا مایع مغزی نخاعی اضافی از بطن داخل مغز به حفره بدن دیگری مانند حفره صفاقی (ناحیه اطراف اندام های شکمی) تخلیه شود. پس از قرار دادن ، سیستم شنت معمولاً در طول زندگی بیمار در جای خود باقی می ماند. سیستم شنت به طور مداوم عملکرد خود را در دور کردن مایع مغزی نخاعی از مغز انجام می دهد ، در نتیجه فشار داخل جمجمه را در حد طبیعی نگه می دارد.
یک عمل هیدروسفالی دیگرتحت عنوان endoscopic third ventriculostomy قابل اجراست. در این روش ، جراح با استفاده از یک دوربین کوچک (آندوسکوپ) با فیبر نوری ، بطن ها را مشاهده کرده و مسیر جدیدی ایجاد می کند که از طریق آن مایع مغزی نخاعی می تواند جریان یابد.
از درمان های اصلی برای حل عوارض این اختلال، کاردرمانی در هیدروسفالی است. در کاردرمانی در هیدروسفالی به روش ها و تکنیک هایی تکیه می شود که مشکلات شناختی، حرکتی، تعادلی و... که ممکن است برای کودک مبتلا به هیدروسفالی ایجاد شود را کاهش می دهد.
در تصویر زیر عکس شماتیک شنت کودکان هیدروسفال را مشاهده میکنید:
کاردرمانی در هیدروسفالی
کاردرمانی در هیدروسفالی در جهت جبران تاخیرهای رشدی کودک مبتلا به هیدروسفالی قدم برمیدارد. فشار بیش از حد به مغز می تواند منجر به مشکلات جسمی در نوزادان یا کودکان شود که ممکن است بر رشد جسمی ، دستیابی به مراحل مختلف ، تعادل ، هماهنگی یا تحرک آنها تأثیر بگذارد.
متخصصین کاردرمانی در هیدروسفالی ما مهارت های حرکتی درشت و ظریف ، میزان قدرت عضله و مهارت های بازی کودک را ارزیابی می کنند. کودکان مبتلا به هیدروسفالی اغلب راحت تر از همسالان در مراحل رشد و بازی دچار مشکل هستند.
یک متخصص کاردرمانی در هیدروسفالی می تواند با ارائه پشتیبانی و مشاوره در زمینه مدیریت علائم ، درمان و ارزیابی به بیمار مبتلا به هیدروسفالی کمک کند. برخی از مزایای کاردرمانی در هیدروسفالی عبارتند از:
- تعادل بهبود یافته
- افزایش استقلال
- بهبود برنامه ریزی حرکتی
- بهبود رشد حرکتی ظریف و درشت
- افزایش هماهنگی
انتخاب روش درمانی کاردرمانی در هیدروسفالی بستگی به علائم، نوع درگیری و عوارضی که درگیری قسمت های مختلف مغز ایجاد میکند دارد. آسیب ها و مشکلاتی که کاردرمانی در هیدروسفالی میتواند مدیریت کند شامل:
- تامین تحریکات مناسب وستیبولار و کاهش مشکلات تعادلی
- تمرینات حرکتی در جهت کسب مراحل حرکتی مانند راه رفتن، خزیدن و ایستادن
- به حداکثر رساندن استقلال در جابجایی طی برنامه کاردرمانی در هیدروسفالی
- تمرینات بهبود قدرت عضلانی
- کشش های کاردرمانی در هیدروسفالی برای کاهش اسپاستی سیتی عضلات
- افزایش عزت نفس و کیفیت زندگی
- تمرینات بهبود هماهنگی و تعادل
- تمرینات بهبود عملکرد دست و اندام فوقانی
- بهبود مهارت های درکی و ذهنی
کلام آخر
به طورکلی هیدروسفالی هر چه زودتر تشخیص داده شود روش های درمانی موثر تر خواهد بود. کاردرمانی در هیدروسفالی با تخصص در حیطه جسمی وذهنی بسیاری از مشکلات مبتلایان به هیدروسفالی را بر طرف میکند و آنها را به سمت زندگی بهتر هدایت می کند. برای دریافت خدمات کاردرمانی هیدروسفالی درمنزل با ما تماس بگیرید.
درباره هوم ویزیت
هوم ویزیت یک استارت آپ فعال در زمینه خدمات پزشکی و مراقبتی در منزل است که به صورت پلتفرمی کار می کند که بیماران را به پزشکان ،پرستاران و فیزیوتراپ ها وصل می کند.هوم ویزیت با همراهی تیمی مجرب و کاربلد، پزشک و فیزیوتراپ و یا متخصص مناسب با وضعیت بیمار را به منزل شما اعزام میکند.
برای مشاوره رایگان با ما تماس بگیرید. 02147629600