کاردرمانی برای بیمار پارکینسون

کاردرمانی برای بیمار پارکینسون

پاركینسون بعد از بیماری آلزایمر معمول‌ترین بیماری مخرب اعصاب به حساب می‌آید كه فرد مبتلا به آن به‌تدریج توانایی جسمانی خود را از دست داده و در صورت عدم مراقبت و انتخاب راهكار مناسب، هرلحظه بر شدت آن افزوده می‌گردد. متأسفانه علی رغم تحقیقات و پژوهش‌های علمی، بیماری پاركینسون در حال حاضر درمان قطعی ندارد ولی فعالیت‌های روزانه و تمرینات ورزشی و انجام کاردرمانی بیمار پارکینسون در منزل از عواملی هستند كه می‌توانند مشكلات ناشی از وجود این بیماری را تا حد امكان كاهش داده و قوای جسمانی فرد مبتلا را به‌طور نسبی متعادل سازد. ورزش علاوه بر تامین سلامت جسم، در ایجاد بهداشت روانی نیز بسیار مؤثر است.

بیماری پاركینسون چیست؟

پارکینسون بیماری مزمن و پیش‌رونده‌ی سیستم اعصاب مركزی است كه در گروه اختلالات سیستم حركتی قرار دارد و برای اولین بار در سال 1817 میلادی توسط دانشمند بریتانیایی به نام آقای دكتر جیمز پاركینسون (Parkinson James) با عنوان فلج لرزشی (palsy shaking) معرفی گردید. در سال 1960 میلادی پژوهشگران در تحقیقات خود دریافتند كه علت ایجاد این بیماری وجود اختلال در عملكرد ناحیه‌ای از مغز است. در این وضعیت مغز قادر به تولید ماده شیمیایی به نام دوپامین (یك نوع انتقال‌دهنده عصبی) كه عامل اصلی فعالیت ماهیچه‌ای بدن است، نخواهد بود.

عوامل ایجادکننده بیماری پاركینسون چیست؟

به‌طورکلی بیماری پاركینسون به علت كاهش و یا از بین رفتن بخش اعظمی از سلول‌های عصبی یعنی نرون های تولیدکننده مواد شیمیایی دوپامین در ناحیه‌ای از مغز به نام جسم سیاه به وجود می‌آید كه مسئول ارسال پیام‌های حركتی است.

عوامل مساعدکننده

الف-وراثت : بررسی‌های انجام‌شده نشان داده است كه وراثت (ژنتیك) در ایجاد بیماری پاركینسون نقش بسزایی دارد. بعضی از ژن‌ها باعث كاهش و یا افزایش ریسك فاكتور ابتلا و برخی دیگر منجر به ابتلا موردی بیماری پاركینسون می‌گردد. به‌طورکلی می‌توان گفت عامل جهش ژنی در 5 درصد افراد با تاریخچه فامیلی وجود داشته و در سایر افراد نیز به میزان 5/1 تا 2 درصد افراد عادی جامعه گزارش شده است.

ب- عوامل محیطی : بررسی‌های انجام‌شده نشان داده است كه در محیط‌های روستایی و كشاورزی، افرادی كه به‌صورت غیرمعمول در معرض موادی مانند علف‌کش‌ها و مواد آفت‌کش قرار می‌گیرند از ریسك بالاتری برخوردار هستند كه پژوهشگران تاكنون نتوانسته‌اند نوع ژنتیك آن را مشخص كنند. اكثریت محققین بر این اعتقاد هستند كه عوامل مستعد كننده محیطی، شرایط مساعد وراثتی و كهولت سن به‌صورت تركیبی زمینه را جهت ابتلا به این بیماری فراهم می آورند.

بیماری پارکینسون اﺧﺘﺼﺎص ﺑﻪ ﻗﺸﺮ ﺧﺎﺻی از ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻧﺪارد و ﻫﺮ ﻓﺮدی در ﻫﺮ ﻣﻮﻗﻌیﺘی می‌تواند ﺑﻪ آن ﻣﺒﺘﻼ ﮔﺮدد. از اﻓﺮاد و شخصیت‌های ﻣﻌﺮوﻓی ﻛﻪ ﺑﻪ ﺑیﻤﺎری ﭘﺎرﻛیﻨﺴﻮن ﻣﺒﺘﻼ ﺑﻮدﻧﺪ می‌توان از ﭘﺎپ ژان ﭘﻞ دوم رﻫﺒﺮ ﻓﻘید کاتولیک‌های ﺟﻬﺎن، یﺎﺳﺮ ﻋﺮﻓﺎت رﺋیﺲ ﺳﺎزﻣﺎن آزادی‌بخش ﻓﻠﺴﻄیﻦ، ﻣﺤﻤﺪﻋﻠی ﻛﻠی ﻗﻬﺮﻣﺎن ﺳﺎﺑﻖ ﺑﻮﻛﺲ ﺟﻬﺎن و آدوﻟﻒ ﻫیﺘﻠﺮ رﻫﺒﺮ آﻟﻤﺎن ﻧﺎزی ﻧﺎم ﺑﺮد.

ﻋﻼﺋﻢ بیماری پارکینسون ﭼﺴﺖ؟

علائم اولیه

علائم پاركینسون ابتدا به‌صورت غیرمحسوس و تدریجی خود را نشان می‌دهد . فرد امكان دارد علائم زیر را داشته باشد:

• احساس خستگی و كسالت
• لرزش خفیف در اندام‌های حركتی
• وجود مشكل در هنگام برخاستن از روی صندلی
• مشكل در تكلم به‌صورت سلیس و روان
• تغییرات در نوشتن (دست خط ریزتر و به‌صورت ناخوانا درمی‌آید)
• افسردگی، زودرنجی، تندمزاجی و تحریک‌پذیری
• ثابت قرارگرفته در یك وضیعت خاص برای مدت‌زمان نسبتاً طولانی
• ثابت ماندن اندام‌های صورت به حالت ماسك و بدون حركت، چهره بیمار بی‌روح بوده و گوئی نقاب به صورت زده است (ظاهراً احساسات كمی بر چهره نمایان می‌شود).
• حالت خیرگی چشم (به دلیل كاهش پلك زدن)
• دشواری در حركت اندام‌ها (خشكی در ناحیه شانه‌ها و یا پا در قسمتی كه تحت تأثیر بیماری قرار دارد).

به مرور زمان علائم اولیه شدید و وخیم‌تر می‌شوند به‌طوری‌که محدودیت‌های حركتی می‌تواند مانع انجام فعالیت‌های روزانه مانند لباس پوشیدن، ریش زدن، یا حمام كردن گردد و یا ممكن است وقت زیادی را از فرد بگیرد و همچنین به مشكلاتی از قبیل اختلال در نشستن و برخاستن از صندلی یا اتومبیل، غلتیدن در رختخواب، یا راه رفتن، قوز كردن (سر و شانه بیمار برطرف جلو تمایل پیدا می‌کند) و عدم تعادل می‌توان اشاره كرد.

علائم پاركینسون معمولا در دست یا پای یك طرف بدن بروز می‌نماید ولی با مرور زمان به دست یا پای سالم همان طرف هم سرایت می‌کند. این علائم پیشرفت می‌کند تا سمت دیگر بدن را هم تحت تأثیر قرار دهد. معمولا این پیشرفت تدریجی است اما سرعت آن در تمامی افراد یكسان نیست.

علائم اصلی بیماری پارکینسون

به‌طور كل می‌توان گفت این بیماری بر اساس چهار علامت اصلی آن مشخص می‌شود:

1.ترمور(لرزش یا لرزه)

لرزش ابتدا به‌صورت تكان خوردن یك انگشت آغاز و در حال پیشرفته آن منجر به انتشار آن در تمام دست‌ها می‌گردد به‌طوری‌که گویی فرد مبتلا در حال چرخاندن دانه‌های تسبیح در بین انگشتان خود است. لرزش در پاها، آرواره و صورت نیز وجود دارد كه این علائم می‌تواند در یك طرف بدن و یا در حالت پیشرفته آن در دو طرف بدن مشاهده گردد. معمولاً این لرزش در زمان استراحت عضو و یا در هنگام شروع حركت به وجود می‌آید)

2.رژیدیته (سفتی و خشك شدن دست، پا، صورت و گردن)

سفت شدن اندام‌های حركتی امكان دارد به‌قدری شدید باشد كه فرد مبتلا را از حركت كردن بازدارد. (سفتی اندام زمانی آشكار و محسوس می‌شود كه وقتی بخواهیم بازوی فرد مبتلا را حركت دهیم این کار با دشواری صورت گیرد)

3.برادی كنیزی (كندی حركات)

از دست دادن توانایی حركت ارادی و غیرارادی كه بعضی وقت‌ها به‌صورت ناتوانی در حركت سریع خود را نشان می‌دهد.

4.اختلال تعادل

عدم وجود هماهنگی لازم در اندام‌ها (عدم توانایی در حفظ وضعیت راه رفتن). مبتلایان به پاركینسون معمولاً وضعیتی مشخص ندارند. آنان در هنگام حركت كردن معمولاً دارای ثبات و ایستایی لازم نبوده، طوری كه ناچار هستند برای ادامه حركت پای خود را روی زمین بكشند. در ضمن به دلیل فقدان تعادل لازم، ممكن است به طرف جلو یا عقب منحرف‌شده و حتی به زمین بیفتند.

علائم فرعی

موارد دیگری نیز در بیماران پاركینسون مشاهده می‌گردد كه گرچه خطرناک نیست ولی می‌تواند فرد را با مشكل مواجه سازد. برخی از این علائم با استفاده از دارو قابلیت درمان داشته و گروهی دیگر از طریق تحرك و انجام تمرینات ورزشی قابلیت اصلاح دارند. این علائم عبارت‌اند از:

• افسردگی
• تغییرات احساسی (هیجانی)
• اختلال بلع
• مشكلات ادراری
• یبوست
• مشكلات پوستی
• مشكلات خواب
• مشكلات جنسی
• اختلال در حس بینایی و بویایی

درمان بیماران پارکینسون

درمان بیماران پاركینسون به سه دسته عمده تقسیم می‌گردد:

• درمان دارویی
• درمان جراحی
• توانبخشی

تاثیر كاردرمانی در بهبود پارکینسون

در مراحل اولیه بیماری تا بروز علائم محدودیت كاركردی یا روان‌شناختی، كاردرمانی بندرت ضرورت پیدا می‌کند. در مراحل میانی كاردرمانگران باید كاهش تحرک، عدم هماهنگی حركتی و فقدان مهارت در حركات آرام را بررسی نمایند. با توجه به مرحله بیماری الزامات كاردرمانی متغیر است. به‌طور مشخص برنامه کاردرمانی شامل به‌کارگیری استراتژی‌های جبرانی، آموزش بیمار و خانواده، اصلاح محیط و ارتباطات می‌شود. آموزش بیمار و اطرافیان او درباره مسیر بیماری قدم بسیار مهمی در این فرآیند است.

در طول مراحل اولیه این بیماری، بیمار و خانواده باید از منابع اجتماعی و گروه‌های حمایتی آگاه شود. افراد مبتلا به پارکینسون برای امور شخصی و کارهای مربوط به خانه بیشتر به دیگران وابسته هستند. ارتباط با افراد هم‌سن می تواند بخشی از حمایت های موردنیاز را فراهم كند. تغییرات در وسایل خانگی نیز ممكن است تأثیر لرزش را در طول مراحل اولیه كاهش دهد

كار درمانگر باید یک برنامه تمرینی روزانه را در نظر گیرد كه همه حركات را داشته باشد. انجام برنامه‌های ورزشی به مدت 5 تا 10 دقیقه روزانه ارجحیت دارد تا برنامه طولانی‌تر برای سه بار در هفته. در تمریناتی که برای انعطاف بدن در این برنامه در نظر گرفته می شود باید توجه خاصی به حركات تنه شود.

معمول‌ترین حالت تغییر در بدن كه با پیشرفت پارکینسون دیده می شود، حالت خمیده است. علاوه بر تمرینات انعطاف‌پذیری، كاردرمانگر باید به بیمار تکنیک‌های آرام‌سازی بدن و كنترل تنفس را آموزش دهد. دم از طریق بینی به آهستگی و بازدم از لب‌های نزدیک،، دو یا سه بار به‌طور متوالی، می‌تواند حالت آرام‌سازی را بهبود داده و بسیار مفید واقع شود.

با پیشرفت بیماری تمرینات اضافه می‌تواند باعث بهبود راه رفتن شود. تحریک شنوایی ریتمیک به‌صورت موزیک با تغییرات شدت صوت، تاثیر چشمگیری دارد. همچنین رقص می‌تواند الگوهای راه رفتن را توسعه داده و باعث فراهم كردن محیطی شاد برای بیمار شود. وقتی كندی حركت بیشتر آشكار می‌شود، بیمار مبتلا به پارکینسون باید آموزش ببیند كه بیشتر از حركات جنبشی استفاده کند. حركات نوسانی به سمت جلو و عقب برای چندین بار درحالی‌که بیمار نشسته است می‌تواند جنبش لازم برای بلند شدن از صندلی را ایجاد كند.

با پیشرفت به مرحله میانی بیماری، بیمار افت بیشتر مهارت‌های حركتی را تجربه می کند. در طول مراحل میانی پارکینسون، بیمار ممكن است در كنترل حركت گفتاری هم افت پیدا كند. اختلال حركت و تراوش آب دهانی ممكن است آنها را آشفته و بیشتر از گذشته تعاملات اجتماعی شان را محدود كند. كار درمانگر باید تمرینات حركات دهان را تمویت كرده و آموزش هایی درباره انتخاب غذا به او بدهد. میتوان از غذاهای سازگار با وضعیت او استفاده كرد تا توانایی بیمار برای خوردن بهبود یابد. اگرچه مشكلات حركتی پیشرونده، ویژگی پارکینسون است، كاردرمانگر میتواند تاثیر اختلالات حركتی در مسائل عملی را به حداقل برساند.

در طول مراحل پایانی، اختلالات حركتی و اسپاسم ممكن است باعث عدم توانایی او برای انجام امور شخصی مثل لباس پوشیدن و حمام رفتن شود.افسردگی ناشی از انجام این كارها می تواند كیفیت زندگی بیمار را به‌خطر اندازد. سرویس کاردرمانی باید تغییرات بیشتری در محیط خانه ایجاد كند تا دسترسی و كنترل مناسبی برای بیمار بوجود آید. استفاده از ابزارهایی مثل کنترل از راه دور تلویزیون یا رادیو یا پنکه، لامپ و ... می تواند مفید باشد. این کنترل باید با یک تماس كوچک (لمسی) فعال شود. ممكن است طولی نکشد كه بیمار دیگر قادر به پوشیدن لباس خود نباشد ولی با سوئیچ های مختلف كانال تلویزیون یا رادیو را انتخاب كند، نور اتاق را تنظیم كند و با حداقل حركت از كامپیوتر استفاده كند.

تمرینات کاردرمانی برای بیمار پارکینسون

انواع مختلفی از درمان های فیزیکی وجود دارند که می توانند به حل مشکلات حرکتی ناشی از بیماری پارکینسون کمک کنند. برخی از آنها عبارتند از:

تمرین دامنه حرکت

پیشرفت پارکینسون دامنه حرکات شما را کمتر و کمتر می کند. این عارضه هایپوکینزی نام دارد. با مرور زمان، راه رفتن برایتان سخت تر می شود و پاهایتان دیگر نمی توانند آزادانه به حرکت درآیند. تمرینات دامنه حرکتی که LSVT BIG هم خوانده میشوند باعث تقویت و افزایش حرکات شما شده و حرکت کردن را برای شما راحتتر می سازند.

در تمرینات دامنه ای شما مربی خود را دنبال می کنید. مربی که حرکات را به شکل اغراق شده تر انجام می دهد، به شما یاد می دهد تا چگونه این کار را کنید. ممکن است در حالی که یک قدم برمیدارید زانوی خود را بالا بیاورید و بازوهایتان را در یک قوس بزرگ، بچرخانید. با گذشت زمان، این تمرینات ماهیچه ها را برای افزایش بازه ی حرکتی آموزش می دهد و برخی از تغییراتی که را به علت پارکینسون در شما ایجاد شده، به قبل برمیگرداند.

حرکات تعادلی

پارکینسون می تواند هماهنگی بین چشم، گوش داخلی و پاها که باعث هماهنگی میشود را مختل کند. چنانچه احساس می کنید روی پا ثبات ندارید، احتمالا از ترس افتادن هیچ کجا نخواهید رفت.
وقتی راه رفتن را متوقف کنید، سیر نزولی شدیدی داشته و روی پایتان ثبات نخواهید داشت. یک درمانگر فیزیکی به شما تمرین هایی یاد می دهد که تعادلتان را تقویت کرده و کمک کند اعتماد به نفس از دست رفته تان برای حرکت کردن را بازیابید.

تمرینات الگوی دوطرفه

بیماری پارکینسون می تواند حرکاتی را که به صورت همزمان با یکدیگر انجام می دهد، مثلا موقع صحبت کردن دستتان را تکان میدهید، تغییر دهد. این روش درمانی کمک می کند تا بتوانید این توانایی تان را بازیابی کنید. شما تمرین هایی می آموزید که دست و پا تان را همزمان تکان دهید.

تمرینات الگوی دوطرفه میتواند شامل موارد زیر باشد:

• استفاده از دستگاه الپتیکال
• استفاده از دوچرخه ثابت
• کلاس رقص
• انجام تمرینات تای چی چوان

تمرینات قدرتی

افزایش سن و بیماری پارکینسون هر دو میتواند باعث تضعیف ماهیچه ها شود. درمان فیزیکی با تمریناتی که با وزنه های سبک و کش ها انجام می شود، به تقویت ماهیچه هایتان کمک می کند. داشتن ماهیچه های قوی شما را متعادل تر نگاه داشته و به حرکت کردن تان کمک می کند. اگر به شنا هم علاقمند باشید، برخی درمانگرها درمان های آبی داخل استخر را پیشنهاد می دهند.

تمرینات کششی

پارکینسون ماهیچه ها را خصوصا ماهیچه های باسن و پا را سفت می کند. درمانگر به شما تمریناتی یاد می دهد یا ماهیچه های سفت و سخت شده را نرم کرده و به حرکت درآورید.

فیزیوتراپی برای پاکینسون

فیزیوتراپی در درجه اول روی آناتومی و قدرت، ظرفیت عملکردی و رشد حرکتی افراد تمرکز دارد. متخصصین حرفه ای جنبه های جسمی را با سلامت روان و تمرین هایی ترکیب می کنند که به افراد مهارت های مقابله و مدیریت و انطباق با محیط خود را آموزش می دهد

هرچند گاهی ممکن است فیزیوتراپی و کاردرمانی دو روش مشابه و حتی قابل تعویض و جایگزین تلقی شوند، اما اختلاف‌هایی بین این دو مفهوم وجود دارد. در فیزیوتراپی تلاش برای توانبخشی جسمی فردی در دوره بهبودی بعد از آسیب‌دیدگی یا بیماری است و هدف اصلی بازگرداندن تحرک‌ کامل بیمار است. فیزیوتراپی پارکینسون همچنین به افراد می‌آموزد که وضعیت خود را برای بلند مدت حفظ کنند. کاردرمانی نیز با توانبخشی و حرکت انجام می‌شود، اما بیشتر بر روی این تمرکز دارد که فرد بتواند تا حد امکان به طور یکپارچه در فعالیت‌های روزمره شرکت کند. متخصصین کاردرمانی همچنین سازگاری و تغییراتی را با محیط فرد پیشنهاد می‌کنند و به بیمار و اطرافیناش میآموزند چگونه وسایل و محیط اطراف را برای استفاده ی راحت تر بیمار پارکینسونی، تغییر دهد. سرویس کاردرمانی بیمار پارکینسون در منزل توسط کارشناسان کاردرمانی هوم ویزیت، برای راحتی بیمار و اطرافیانش در منزل ارائه می شود. برای اطلاع بیشتر از این سرویس و هزینه با ما تماس بگیرید.

درباره هوم ویزیت

هوم ویزیت یک استارت آپ فعال در زمینه خدمات پزشکی و مراقبتی در منزل است که به صورت پلتفرمی کار می کند که بیماران را به پزشکان ،پرستاران و فیزیوتراپ ها وصل می کند.هوم ویزیت با همراهی تیمی مجرب و کاربلد، پزشک و فیزیوتراپ و یا متخصص مناسب با وضعیت بیمار را به منزل شما اعزام میکند.

برای مشاوره رایگان با ما تماس بگیرید. 02147629600